Buscar

Coleção de Artes Liberais Vol 3 Gramática-175-177

Prévia do material em texto

De verborum conjugations
Nao me espanto dizerdes isso, como se jais soldado, inauditum est: Nao me 
espanto dizerdes isso, pois sois soldado, vel ja que sois soldado, dicitur bene 
Lusitane.
Cum ergo huic modo particula, Cum, praeponitur, earn in Lusitanas, 
Como, Pois, addito indicativo convertes; aut uteris gerundiis. Quando aut 
illis, aut his utendum sit, usus te docebit. Non miror te lente convalescere, 
cum diu fueris agrotus: Como estivestes tanto tempo doente, nao me espanto 
convalecerdes de vagar. Nao me espanto convalecerdes tao de vagar, pois 
estivestes tanto tempo doente'. Nao me espanto convalescerdes tao de vagar, sendo 
ou estando tanto tempo doente', hic et particulae et gerundia locum habent. 
Illustravimus hunc modum tam multis exemplis, ut intelligant qui de 
Lusitanae linguae, maxime hoc loco, inopia conqueruntur, ei saepenumero 
non tam verba deesse, quam qui ea velint exquirere.
Habet coniunctivus etiam voces próprias Sejafosse, quibus locus est, cum 
eas particulae, Ut, Ne, et aliae nonnullae praecedunt. Nunc te rogo ut sis 
liberalis; olim ne esses prodigus, rogabam. Agora rogo te que sejas liberal', os 
annospassados rogavate que nam fostesprodigo. QSz.AdAtticum 1. VIII, ep. 15, 
3: “Plura scriberem, si ipsz. possem", Se poderá. rXzxzn..,Adelph., act. V, sc. 8, v. 
938: “Si tu sis homo, hic faciat”: Sefordes homem. Itaque sim, nulla praposita 
particula potest reddi Lusitane Eu sou, seria, for, sendo eu. Essem, Eu era, 
fora, fosse, sendo eu. Que pacto pueris Lusitanis haec duo tempora, si fieri 
posset, ediscenda essent, sublatis, inquam, particulis. Nam si particulam, 
praeponas, et voces has adiungas, non cohaerent; sit enim soloecismus, aut 
certe soloecophanes, si dicas: Como eu seja, como eu fosse. Quare in margine 
ponemus etiam alias particulas, ut tirones intelligant variam esse harum 
temporum interpretationem.
174
Sobre a conjugação dos verbos
de modo algum são bem aceitas pelos conhecedores do português. Como 
tradução de “Non miror te ista dicere, cum sis miles”, jamais se ouvirá “Não 
me espanto dizer des isso, como sejais soldado1', o bom português dirá “Não me 
espanto dizer des isso, pois sois soldado1 ou “já que sois soldado11.
Quando, portanto, ao modo conjuntivo/subjuntivo antecede a partícula 
cum, traduzi-la-ás pelas portuguesas partículas como, pois, seguidas de 
indicativo, ou usarás o gerúndio. Quando deverás usar uma ou outra forma, a 
prática te ensinará. Non miror te lente convalescere, cum diu fueris aegrotus: 
Como estivestes tanto tempo doente, não me espanto convalescerdes tão devagar, 
Não me espanto convalescerdes tão devagar, pois estivestes tanto tempo doente', 
Não me espanto convalescerdes devagar, sendo ou estando tanto tempo doente. 
Nesses exemplos cabem tanto as conjunções quanto o gerúndio. Ilustramos 
este modo com tantos exemplos para que os que se queixam da pobreza da 
língua portuguesa, sobretudo neste ponto, entendam que amiúde não são 
palavras que faltam à nossa língua, mas sim quem as queira procurar.
O conjuntivo/subjuntivo deve ser traduzido pelo seu equivalente 
português, seja, fosse, quando precedido das partículas ut, ne e algumas 
outras. Nunc te rogo ut sis liberalis; olim ne esses prodigus : Agora rogo-te 
que sejas liberal', os anos passados rogava-te que não fossespródigo. Cícero, Ad 
Atticum 1. VIII, ep. 15, 3: “Plura scriberem, si íçtse possem11 [Escrevería mais 
se eu o pudesse]. Terêncio, Adelphoi, ato V, cena 8, v. 938: “Si tu sis homo, hic 
faciat” : Se fordes homem, etc. Portanto, a forma sim [subjuntivo de sum], 
sem que a preceda nenhuma partícula, pode ser traduzida em português 
por eu sou, seria, for, sendo eu, e essem por eu era, fora, fosse, sendo eu. Por isto, 
as crianças portuguesas deveriam, se possível aprender esses dois tempos 
sem o uso de partículas. Pois se puseres uma dessas partículas e ajuntares 
essas formas, não ficam bem ajustadas; cria-se um solecismo ou algo com 
aparência, ao menos, de solecismo, quando dizes: Como eu seja, como eu fosse. 
Por isso, nas margens dos livros colocaremos também outras partículas, para 
que os principiantes entendam que é diversa a tradução dessas partículas.
175
De verborum coniugatione
Coniunctivi modi
Tempus praesens 
Sing.
Cum sim,
Cum sis,
Cum sit.
Plur.
Cum simus, 
Cum sitis, 
Cum sint.
Praeteritum perfectum.
Sing-
Cum fuerim,
Cum fueris,
Cum fuerit.
Plur.
Cum fuerimus,
Cum fueritis,
Cum fuerint.
(Quamvis sim. Si sim. Nisi sim.)
Praeteritum imperfectum. Praeteritum plusquam perfectum.
Sing.
Cum essem,
Cum esses,
Cum esset.
Plur.
Cum essemus,
Cum essetis,
Cum essent. {Si essem). 
Futurum.
Sing-
Cum fiiero
Cum fueris,
Cum fuerit.
Sing.
Cum fuissem,
Cum fiiisses, 
Cum fuisset.
Plur.
Cum fuissemus,
Cum fuissetis,
Cum fuissent.
Plur.
Cum fuerimus, 
Cum fueritis, 
Cum fuerint.
De modo potential!. Permissivo sine Concessivo.
22. Potentialis modus, Permissivus sive concessivus, digni quidem sunt, 
propter eorum singularem ornatum et elegantiam, qui non solum, ut 
caeteri, pleni ac integri perscribantur, sed etiam ut aureis literis exarentur: 
plus enim splendoris soli, et venustatis orationi, quam caeteri omnes 
afferunt. His tamen angustiis circunscriptos, ne rei novitate offendantur, 
praeceptoribus exhibemus, optionemque damus ur vel intactos omnino 
praeterant, vel, si visum fuerit, auditoribus suis praecipiant ut memoriae 
eos mandant. Fuerintne cogniti veteribus gramaticis, et an eodem nomine 
appellati; item quae eorum sit vis atque natura, omniumque temporum, 
exempla, suo loco invenies.
176

Mais conteúdos dessa disciplina